Het Magische Woord: Compositie

Dynamisch of statisch, het maakt niet uit wat je fotografeert of hoe, jij beslist waar het oog van de kijker naartoe wordt getrokken. Om een aantrekkelijke prent te creëren en hun blik naar de essentiële details te lokken, bestaan er enkele basisregels voor (beeld)compositie die je dient te kennen en toe te passen. Uiteraard staat het je vrij om te experimenteren en ook opzettelijk enkele van de regels te breken.

De Gouden Verhouding

De gouden verhouding wordt algemeen beschouwd als het ideale principe voor esthetische proporties. Deze mysterieus klinkende term duidt op de specifieke opdeling van een ruimte: de verhouding van het geheel tot het grotere deel is dezelfde als de verhouding van het grotere deel tot het kleinere deel. In de 19e eeuw werd de gouden verhouding een integraal deel van esthetische theorie, maar ze werd wellicht veel eerder toegepast: kunstwerken van de oudheid tot de Renaissance vertonen de gouden ratio.

Gekend uit wiskunde: de spiraal van de gouden verhouding beïnvloedt onze waarneming van schoonheid.

Zelfs de natuur volgt dit esthetische principe. De harmonieuze schikking van bladeren en bloemen op vele planten is het beste voorbeeld van de proporties opgesteld door de gouden verhouding. Uiteraard wordt de gouden verhouding ook gebruikt in de fotografie om foto's te creëren die zo harmonieus en expressief mogelijk zijn. Om het fotograferen eenvoudig te houden, volgen mensen de regel van derden, die afgeleid is van de ingewikkelde proportionele regels.

De Regel van Derden

De regel van derden, vaak ook gekend als de regel van twee derden, leunt aan bij de proporties beschreven door de gouden verhouding. Tijdens het fotograferen deel je de afbeelding mentaal op in negen gelijke delen door twee horizontale en twee verticale lijnen te trekken. Sommige camera's en smartphone camera's helpen je door een rooster te tonen, wat een enorme hulp is voor beginners. De uitlijning resulteert in vier kruispunten. Je hoofdonderwerp dient zich bij een van deze punten te bevinden, of als alternatief op een van de lijnen. De horizon van je foto dient gelijkaardig overeen te komen met een van de horizontale lijnen. Beginners kunnen de neiging hebben om hun hoofdonderwerp in het midden te plaatsen, maar op die manier verhinder je de mogelijkheid om je afbeelding harmonieus en interessant te maken. Volg in plaats daarvan de regel van derden, en je maakt meer veelzijdig dynamische en gebalanceerde foto's.

De Diagonale Methode

Als alternatief op de regel van derden kan je ook met de diagonale methode werken om een gebalanceerde compositie te bereiken. Deze methode werd ontdekt en ingevoerd door de Nederlandse fotograaf Edwin Westhoff. He vond dat de belangrijke focuspunten op de diagonalen van een vierkant liggen. Foto's worden echter zelden in een 1:1 formaat genomen. Het zijn geen vierkanten, maar eerder rechthoeken, meestal met een verhouding van 4:3 of 3:2. Ondanks dit feit kan je tijdens het fotograferen je centrale onderwerpen op de hoekdeellijnen positioneren, bijvoorbeeld diagonaal, om een gebalanceerde compositie te bereiken.

Een diagonale beeldcompositie biedt variëteit en dynamiek aan je foto's.

Diagonale composities creëren spanning, en kunnen beweging aan de foto geven. Terwijl de horizontale en verticale (denkbeeldige) lijnen stabiliteit en kalmte uitdrukken, bereiken diagonalen dynamiek.

Driehoeken

Hetzelfde geldt voor driehoeken, zowel denkbeeldige driehoeken als driehoekige objecten in de foto. Bovenal kunnen diagonalen, en de zijden van een driehoek die in verschillende richtingen wijzen, je helpen om veel meer diepte te verkrijgen in je foto en beweging te veroorzaken. Tramsporen, een pad, een rivier: diagonaal geplaatst geven ze de kijker het gevoel dat ze echt op het pad wandelen dat verder vooruit gaat, uit het beeld. Een driehoek komt bijvoorbeeld voor wanneer een straat zoveel op een spits toeloopt naar de horizon, dat het vanwege het perspectief eindigt in een punt, terwijl ze breed is vooraan. Zelfs wanneer je twee of meer mensen fotografeert, kan je bijvoorbeeld werken met denkbeeldige driehoeken. Heb je oude familiefoto's van je grootmoeder, of zelfs overgrootmoeder gezien? In deze portretten stonden mensen nooit naast elkaar - ze werden geschikt in een groep door de fotograaf, daarbij een driehoek vormend!

Symmetrie

De gouden verhouding, de regel van derden en de diagonale methode verbieden centrale compositie. Het oog wil bewegen, en dit wordt vaak voorkomen door een afbeelding met centrale focus. Er zijn echter andere onderwerpen die perfect effectief zijn wanneer ze in het centrum gefotografeerd worden. Prenten van architectuur en landschappen kunnen heel wat voordeel halen uit een centrale compositie, vooral wanneer het om symmetrische onderwerpen gaat. Bruggen en lanen zijn bijvoorbeeld vaak spiegelsymmetrisch. Symmetrie is ook erg gebruikelijk in de natuur: de meeste levende wezens en sommige planten zijn symmetrisch.

Symmetrische kiekjes, zoals van architectuur, halen voordeel uit een centrale beeldcompositie.

Het menselijk oog herkent de perfecte symmetrie onmiddellijk, en nemen symmetrie essentieel als mooi waar. Daarom dien je symmetrische onderwerpen symmetrisch te fotograferen: in een straat of een kamer, plaats jezelf precies in het midden en volg de centrale lijn. Je kan ook andere foto's nemen vanuit een ander perspectief, of door gebruik te maken van andere compositietechnieken, en ze nadien vergelijken. Welke foto's verkies je: de symmetrische of deze die afwijken van de symmetrie?

Oneven Aantallen

Een oneven aantal voorwerpen kan je foto's veel harmonieuzer en interessanter maken. Een even aantal voorwerpen verwart de toeschouwer soms, omdat ze niet weten op welk voorwerp ze zich moeten concentreren. Het menselijk oog dwaalt langs de prent, maar wil in het midden rusten. Als je twee, vier of zes voorwerpen in je afbeelding hebt, is het midden – afhankelijk van de organisatie – leeg! Schik waar mogelijk een oneven aantal voorwerpen alvorens je begint te fotograferen, of probeer vijf zeilboten op de zee te vangen in plaats van vier om een harmonieuze foto te creëren.

Bewerken

Blader je door je foto's na je fototrip en ben je teleurgesteld omdat je geen ideale compositie hebt bereikt? Of heb je een bijzonder goed onderwerp, en is het verpest door lelijke details in de achtergrond? Geen erg: je kan heel wat dingen verwijderen! Als je je foto bewerkt in Photoshop of met behulp van een ander beeldbewerkingsprogramma, krijg je de mogelijkheid om na te denken over welke compositievariaties het best geschikt zijn voor je onderwerp. Je kan zelfs een raster weergeven om precies uit te balanceren hoe je de foto kan bijsnijden om het onderwerp de beste uitstraling te geven!

Ben je erin geslaagd om een prachtige foto te nemen? Je eigen afbeelding kan decoratief gebruikt worden, zoals foto op canvas. Perfect voor je woonkamer of slaapruimte.

• Tweet